طی سالهای اخیر مایکروسافت داینامیکس ایکس به یکی از گزینه های ثابت برای انتخاب ای ار پی تبدیل شده است. طی این مقاله با تاریخچه این ای آرپی محبوب و سیر تکامل آن آشنا خواهید شد.

آغاز

برای شروع کار لازم است به سال ۱۹۸۳ برگردیم. برابر با ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲ شمسی و مطابق با سالی که در بحبه جنگ همزمان با ریاست جمهوری میرحسین موسوی، دربی ۱۲۰ هزار نفری در استادیوم آزادی برگزار شد.

در این سال برادران دانمارکی Damgaard به نامهای Preben و Erik به منظور ایجاد یک برنامه حسابداری مبتنی بر کامپیوتر شرکت Damgaard A/S را تاسیس کردند.

نرم افزار به مرور مشتریان خودش را در بازار کار یافت و با توجه به این بازخورد، در سال ۱۹۸۶ شرکت تصمیم به عرضه نسخه Concord Financial ( که بعدها C4 نامیده شد) کرد. این نسخه از نرم افزار امکان انجام اصلاحاتی در کد برنامه را برای مشتریان و شرکتها فراهم می آورد. قابلیتی که پاسخگویی به بعضی از نیازهای مشتری را میسر می ساخت.

چهار سال بعد، یعنی در سال ۱۹۹۱ شرکت تصمیم بر عرضه نسخه Concord XAL در محیط XAL Developer کرد. Concord XAL دارای کد منبع باز بود و همین امکان نمایندگان فروش و مشتریان را قادر به ایجاد تغییر و توسعه در ماژولهای سیستم می کرد. Concord XAL به سرعت نرم افزار حسابداری استاندارد برای بازار دانمارک شده و در بسیاری از کشورها از آن استقبال شد.

طی سال ۱۹۹۴ شرکت Big Blue وابسته به IBM و Damgaard شراکتی ۵۰-۵۰ را برای توسعه Damgaard International A/S به منظور عرضه و تمرکز بر بازارهای بین المللی ایجاد کردند.

این توافق آغازی جهت جهانی شدن نرم افزار گردید. کنکورد با هزار مشتری در سراسر جهان و با بیش از ۷۵۰۰۰ نصب در ۲۹ کشور مسیر بین اللملی شدن را طی می نمود. اطلاعات بیشتر در اینخصوص را می توان از اینجا خواند.

  

تولد اگزپتا

در سال ۱۹۹۸، سال درخشش ستارگان فوتبال فرانسوی و بردن جام جهانی در خانه، اگزپتا نیز متولد شد.

در همین سال همزمان با تصویب قانون کپی رایت هزاره دیجیتال در کنگره ایالات متحده و راه اندازی مایکروسافت ویندوز ۹۸، در مارس همین سال IBM همراه با Damgaard اولین نسخه IBM Axapta را به منظور عرضه در بازارهای ایالات متحده و دانمارک تولید نمودند. نسخه اول Axapta عمدتا مبتنی بر فرآیندهای تجاری موجود Concord XAL بود و فرایندهای مالی ، بازرگانی ، مدیریت موجودی ، تدارکات و تولید را تحت پوشش قرار می داد. این نسخه از نرم افزار با فناوری جدید و هیجان انگیز شی گرا ایجاد شده و برای شرکت های متوسط در نظر گرفته شده بود. اجرای آن بیشتر در سرورهای ویندوز NT با Microsoft SQL Server 6.5 انجام می گردید، اگرچه برنامه از پایگاه داده های Oracle نیز پشتیبانی می کرد.

در نوامبر همان سال معادل آبان ۱۳۷۷، نسخه ۱٫۵ سیستم با قابلیت پشتیبانی از کشورهای نروژ، سوئد، آلمان، انگلیس، هلند، اتریش، سوئیس، بلژیک و اتحادیه اروپا منتشر شد. طی همین نسخه فناوری بسته خدمات به همراه مدیریت انتشار و پشتیبانی از MSSQL 7.0 معرفی شد.

در پی این موفقیتها شرکت Damgaard سهم IBM را از آن خریداری نمود و مالک انحصاری کلیه حقوق نرم افزار و برند Axapta گردید.

در ادامه در ژوئیه ۱۹۹۹ نسخه ۲٫۰ Axapta منتشر شد. این نسخه شامل ماژول های حسابداری پروژه و مدیریت انبار (WMS) بود. البته پشتیبانی از ActiveX ، مفاهیم Open pack و همچنین اتصال دهنده COM را نیز به همراه داشت. علاوه بر این برای اولین بار Axapta Object Server امکان برقراری افلاین بین کلاینت و سررو را نیز برای مشتریان به ارمغان آورد.

Damgaard and Navision

قانون حق کپی هزاره در حال گسترش بود و مشاوران IT خوشحال از منافعی بودند که این قانون برای آنان به همراه آورد. در ژانویه سال ۲۰۰۰ نسخه Axapta 2.1 همزمان با استقبال و گسترش بیشتر سیستم در بازارهای آلمان، اتریش، سوئیس و اسپانیا عرضه شد. در این نسخه اولین WebApp ایجاد و خدمات خود مشتری بصورت پورتال سازمانی نیز در آن فراهم گردید. با ورود پایگاه داده جدید Microsoft SQL Server 2000 نسخه Axapta 2.1 پشتیبانی خوبی از آن را ایجاد کرد.

طی این نسخه Application Object Server یا همان AOS با Service Pack 3 به طور کامل پیاده سازی شد و Axapta به راه حلی ۳ لایه واقعی تبدیل گردید( لایه های Client، Server و دیتابیس یا همان بانک اطلاعاتی که به طور جداگانه اجرا می شدند).

در همین زمان بود که Damgaard با Navision ترکیب شد و Navision Damgaard A/S به وجود آمد. (بعدها Navision A/S )

دسامبر ۲۰۰۰ اگزپتا ۲٫۵ با پیشرفتهایی (ESS) در ماژولهای پروژه و اضافه شدن ماژول جدید بانک عرضه شد. این نسخه همراه با خود محیط توسعه تحت وب و پشتیبانی از OLAP داخلی را نیز به همراه آورد.

اکتبر ۲۰۰۱ اگزپتا ۲٫۵ با Market Pack ارائه گردید. البته در این نسخه فرانسه و ایتالیا نیز به لیست کشورهای نرم افزار اضافه و ماژول CRM و بخش Product builder هم معرفی شد.

شروع کار با مایکروسافت

سال ۲۰۰۲ سال یافتن آب در مریخ و جایگزینی ۱۲ ارز اروپا با یورو است. موفیتهای چشم گیر و بین اللمی، مایکروسافت را بر آن میدارد تا Navision A/S را در ژوئن همین سال خریداری کند و به منظور ایجاد یک راهکار کسب و کار مایکروسافت، آن را با ای ار پی خودش یعنی Great Plains ترکیب نماید. همین تغییر در مالکیت سرعت جهانی شدن اگزپتا را خارج از تصور می کند.

اولین نسخه ای که مایکروسافت از اگزپتا ارائه داد، نسخه ۳٫۰ ، که در اکتبر ۲۰۰۲ عرضه گردید. این نسخه پشتیبانی از ۱۲ کشور از جمله کانادا رابه همراه داشت. در نسخه جدید ساختار امنیتی اگزپتا بازبینی شده و نحوه مجوز گیری (license configuration) همراه با پورتال سازمانی معرفی گردید. مدیریت تقاضا و عملیات مربوط به چند شرکتی برای اولین با این نسخه ایجاد و عرضه شد.

در سپنامبر ۲۰۰۵ تصمیمات مهمی در مایکروسافت برای راهکارهای کسب و کار مایکروسافت اخذ شد. تصمیم بر این گرفته شد که این راهکار کسب کار به مایکروسافت داینامیکس (Microsoft Dynamics) تغییر نام پیدا کند و نرم افزارهای کسب و کار نیز شامل این تغییر شوند: برنامه Axapta به AX ، برنامه Navision به NAv ، برنامه Great Plains به GP و در انتها Solomon به SL تغییر یافت.

تحت نام تجاری جدید، نسخه Microsoft Dynamics AX 4.0 در مارس ۲۰۰۶ همراه با ماژول مدیریت خدمات (Service management) عرضه گردید. در همین نسخه AOS به عنوان یک Windows service، CLR interoperability و .net connector معرفی شد. همچنین برای اولین بار از Unicode کامل پشتیبانی کرد و Application Integration Framework رونمایی گردید.

رابط کاربری منوی اصلی متناسب با ساختار پیش فرض مایکروسافت، دوباره طراحی شد. اما در طرح کلی فرم ها و شیت بودن آن و همچنین قرار گیری دکمه در سمت راست صفحه، تغییری ایجاد نگردید. اعتبارسنجی و ورود به سیستم با AD انجام شد و صفحه ورود اولیه قبلی حذف گردید.

سرفصلهای مایکروسافت

سال کبیسه ۲۰۰۸ آغاز گردید، سالی که در آن باراک اوباما ۴۴مین رییس جمهور ایالات متحده شد و ۱۱ هزار شرکت کننده در المپیک تابستانی به پکن سفر کردند. در ژوئن همین سال مایکروسافت نسخه ۵٫۵ Microsoft Dynamics AX 2009 را منتشر کرد. با اضافه شدن نوار ناوبری(navigation bar) ، صفحات منطقه ای (area pages) و صفحات لیستی (list pages) شکل دفتری و اداری تری به نرم افزار داده شد. البته علاوه بر این تغییرات ظاهری، قابلیتهای ارزشمندی نیز به آن اضافه گردید، از آن جمله می توان دفتر جامع آدرس(Global adresse book) ، قابلیت چند سایتی (Multisite) و ماژول مدیریت هزینه (Expense management) را نام برد. همچنین ماژول Compliance و Role center برای سرویس BI نیز در این نسخه اضافه شد.

علاون بر این تغییرات بزرگ در ماژول و کاربری سیستم، مایکروسافت تغییرات فنی چشمگیری نیز در ساختار نرم افزار انجام داد. اضافه کردن گردش کار مبتنی بر WCF ، گزارشات در قالب SSAS / SSRS ، مرکز نقش ها یا Role centers براساس SharePoint و پشتیبانی ++X از دستورات MS SQL بخشی از این تغییرات بود. سرور بچ (Batch server)، متعادل نمودن بار ترافیکی (Load balancing)، ایمپورت و وارد نمودن AD ، کنترل Code versioning و بسیاری از تکنولوژی های فنی دیگر نیز در این نسخه عرضه شد.

مایکروسافت داینامیکس AX 2012 (نسخه ۶٫۰) در سپتامبر ۲۰۱۱ برای ۲۵ کشور به ۲۳ زبان منتشر شد. وسیع ترین حجم تغییرات در این نسخه AX اعمال شده است. این تغییرات هم حوزه کاربری و هم حوزه تکنیکی سیستم را در برگرفت. هر چند بالا بودن حجم این تغییرات ذکر کردن آنها را غیر ممکن کرده است، در ادامه به بخشی از آنها پرداخته خواهد شد. در صورت تمایل می توان لیست آنها را در اینجا مشاهده و مطالعه نمود.

تحت این تغییرات شدید، در طراحی فرم ها(ribbon menu)، نوارهای عملیاتی (action panes) و fact boxes و استفاده از SSRS برای گزارش گیری از ++X تجربیات جدیدی برای کاربران رقم زده شد. به مرور Role center بهبود یافت و ترکیباتی از ماژولها از جمله “Sales and marketing” و “Procurement and sourcing“ معرفی گردید.

ماژول مجوز (licensing module) بازبینی شد. در ساختار جدید تعریف دسترسی ها از حالت وابسته به عملیات بودن به دسترسی به صورت مرحله ای تغییر یافت. همین امر منجر به گسترش استفاده از امکانات سیستم توسط کاربران و شناخت قابلیتهای بیشتر توسط آنها گردید.

یکی از تغییرات اضافه شده در نسخه ۵٫۵ دفتر جامع آدرس بود که طی این نسخه بهبود یافت. دفتر جامع آدرس امکانی به منظور تجمیع اطلاعات مشترک سیستم می باشد. از جمله این اطلاعات مشترک که با این نسخه معرفی شد می توان سازمان، پرسنل، کارگران و حتا کالاها را نام برد که در حالتهای متفاوت قابل تعریف در سیستم می باشند. ولی متمرکز بودن آنها مزایایی دارد بطور مثال می توان از قابلیت کپی کردن اطلاعات یک شرکت موجود در یک شرکت جدید استفاده کرد. همچنین تغییرات زیادی در ساختار پایگاه داده سیستم به منظور استفاده از فراداده یا متادیتا داده شد. ماژولهای حسابداری، منابع انسانی، مدیریت موجودی به طور کلی دوباره طراحی گردید. یک پیکربندی جدید کالا براساس Solver معرفی شد، البته از این جمله تغییرات طی این نسخه بسیار زیاد رخ داد.

در قسمت فنی سیستم نیز اجرای کد در محیط net. با استفاده از CIL امکان پذیر شد و محیط توسعه در یک پنجره جداگانه قرار داده شد. بسیاری از تغییرات دیگر مانند امنیت مبتنی بر نقش ، سیستم جدید راهنما ، تجزیه و تحلیل در SSAS و بازنگری مجدد AIF نیز در این مرحله انجام شد.

شاید بتوان اضافه کرد که ریشه  Life cycle برای اولین بار در این ریلیز اضافه گردید و سرویس Rapid Configuration برای بازار ایالات متحده معرفی شد.

سفری با مایکروسافت ایکس ۲۰۱۲

توسعه ایکس ۲۰۱۲ به همین جا ختم نشد … در طی ۵ سال بعد برنامه به شکل غیر قابل اوری رشد و توسعه یافت، ماژولهای جدیدی به آن اضافه گردید و حتا تغییراتی در ساختار معماری آن اعمال شد.

اویل سال ۲۰۱۲، مایکروسافت “Feature pack”ی برای AX 2012 منتشر نمود و در آن اولین نسخه ماژول خرده فروشی (Retail) را معرفی کرد.

در دسامبر ۲۰۱۲ نسخه Microsoft Dynamics AX 2012 R2 منتشر گردید. در این نسخه الزام بر تقسیم بندی و تفکیک دیتابیس اعمال شد. مکعب های جدیدBI، خرده فروشی تجارت الکترونیک (Retail e-commerce) و بهبود و ارتقاء های بسیار در منطق نرم افزار و فرایندهای تجاری در سیستم اعمال گردید. پشتیبانی از Power BI توسط مراکز نقش (Role centers) ایجاد و البته این پشتیبانی همراه با ظاهری شکیل تر همراه بود. در نسخه R2 تغییرات زیادی در بعضی از ماژولهای سیستم مانند ماژول Project انجام شد.

طی سالهای بعد مایکرو سافت به به روزرسانی های نسخه R2 در حوزه کاربری و عملیاتی و فنی ادامه داد.همراه با تغییرات وسیعی در سیستم عاملها نیز در حال انجام بود و همراه با این تغییرات ایکس بروزرسانی ها را در سیستم اعمال می کرد.

در ۱ می ۲۰۱۵ مایکروسافت Dynamics AX 2012 R3 را همراه با طیف گسترده ای از ماژول های جدید منتشر کرد، ماژولهایی مانند مدیریت انبار(Warehouse management) و مدیریت حمل و نقل(Transportation management) باعث قویتر و برجسته تر شدن این ای ار پی گردید. البته این نسخه فقط رونمایی از ماژولهای جدید نبود بلکه در ماژول های قبلی نیز تغییرات و بازبینی های اعمال شد. از جمله ماژول خرده فروشی که به یکی از نقاط قوت ایکس ۲۰۱۲R3 تبدیل شد. علاوه بر تغییرات در بخش کاربری، به روزرسانی هایی نیز در سیستم انجام شد. براری اولین بار توسعه از طریق Azure اضافه گردید، پشتیبانی ابر (Cloud) میسر شد و البته مکعب های BI بیشتری در سیستم گنجانده شد.

همه این تغییرات موثر بودند که باعث شدند Dynamics AX 2012 R3 به یکی از محبوبترین و کاربردی ترین ای ارپی ها تبدیل گردد و در بسیاری از نظرسنجی ها به عنوان سه گزینه برتر ای ار پی در دنیا اعلام شوند.

به آینده خوش آمدید

۹ مارس ۲۰۱۶ برابر با ۱۱ اسفند ۱۳۹۴، در ایران روزهای آخر سال و اواخر دور اول ریاست جمهوری حسن روحانی، در امریکا میلیاردری به نام دونالد ترامب برای انتخابات ۴۵ مین ریاست جمهوری ایالات متحده آماده می شود.

ساتیا نادلا (Satya Nadella) مدیر عامل مایکروسافت این ابر کمپانی را با ایده های جدید می تازاند. مایکروسافت به شرکتی با آینده ای شفاف و با برنامه ریزی مدون تبدیل شده است. طی این برنامه نسخه جدید AX (نسخه ۷) با شعار “Cloud first-first first mobile” پیش می رود.

این شعار دو بخشی با این مفهوم مطرح شد :

اول ابر (Cloud first) : برای اجرای تحت آژور (Azure) در دسترس خواهد بود. (نسخه On-prem آن بعدا عرضه خواهد شد)
اول موبایل(Mobile first) : با استفاده از قرار گیری برروی مرورگرها محدویتی برای آن وجود نخواهد داشت و در هر نقطه از جهان برروی هر دستگاهی با هر نوع سیستم عامل قابل اجرا خواهد شد. (نسخه دسک تاپ با کرتانا بعداً عرضه خواهد شد)

آینده نسخه ۷ ایکس را طی مقاله بعد مطالعه نمایید. ادامه دارد…

آدرس کانال تلگرام :

http://t.me/dynamics_ax